جراحی اسلیو معده، که با نام گاسترکتومی آستینی نیز شناخته می‌شود، نوعی جراحی شایع برای کاهش وزن است که در آن تقریباً 75 تا 80 درصد معده به طور دائم برداشته می‌شود. آنچه باقی می‌ماند، معده‌ای باریک و آستینی شکل است که میزان غذایی را که فرد می‌تواند در یک زمان بخورد محدود می‌کند. این عمل با کاهش حجم معده و کاهش سطح هورمون گرسنگی گرلین، به بیماران کمک می‌کند تا زودتر و برای مدت طولانی‌تری احساس سیری کنند و از کاهش وزن پایدار پشتیبانی می‌کند.

برخلاف بای پس معده، در این روش غذا در دستگاه گوارش مسیر طبیعی خود را طی می کند و تغذیه پس از عمل ساده خواهد بود، بنابراین خطر سوء جذب کاهش پیدا می کند.

اسلیو معده به دلیل داشتن مزیت هایی مانند اثربخشی بهتر، ایمنی نسبی و سادگی، در مقایسه با عمل‌های پیچیده‌تر مانند بای پس معده، به یکی از رایج‌ترین عمل‌های چاقی در سراسر جهان تبدیل شده است. این عمل می‌تواند به تنهایی یا به عنوان اولین مرحله از یک جراحی گسترده‌تر در بیمارانی که نیاز به کاهش وزن بسیار زیادی دارند، انجام شود. گاسترکتومی اسلیو برگشت‌ناپذیر است، بنابراین انتخاب دقیق، آگاهی و درک کامل از این روش ضروری است.

کاندیدای مناسب جراحی اسلیو معده

اسلیو معده، مناسب ترین گزینه برای بزرگسالانی است که از چاقی مفرط خسته شده و آماده ایجاد تغییرات مادام العمر در سبک زندگی خود هستند. اما آیا همه افراد چاق کاندید جراحی اسلیو معده هستند؟ خیر. عوامل تعیین کننده و کلیدی این روش را با هم می خوانیم:

1.شاخص توده بدنی (BMI)

افراد دارای شاخص توده بدنی 35 تا 40 بهترین گزینه برای انجام این عمل هستند.

2. محدوده سنی

جراحی اسلیو معده به طور کلی در افراد 18 تا 65 ساله انجام می‌شود، البته در بسیاری از مراکز، این جراحی را برای بزرگسالان مسن‌تر ( 70 تا 75 سال) که از سایر جهات سالم هستند، نیز انجام می دهند.

در برنامه‌های تخصصی، نوجوانانی که چاقی شدید و شرایط تهدید کننده زندگی دارند، ممکن است پس از ارزیابی های چند بعدی، واجد شرایط جراحی اسلیو باشند.

۳. وضعیت سلامت

برخورداری از سلامت عمومی و جسمی مناسب، لازمه انجام بیهوشی عمومی و جراحی می باشد. سیگار نکشیدن و عدم ابتلا به بیماری‌های زمینه ای حاد مانند بیماری های قلبی یا ریوی نیز جز عوامل تعیین کننده و کلیدی محسوب می شود.

۴. آمادگی روانی

افراد که تحت جراحی اسلیو معده قرار می گیرند، باید از نظر روانی، برای تغییرات دائمی در رژیم غذایی، مصرف مکمل‌های ویتامینی و … آماده باشند.

این روش کاهش وزن، به افرادی که دارای اختلالات روانی درمان نشده هستند یا سوء مصرف مواد مخدر دارند، توصیه نمی شود.

۵.شکست تلاش‌های قبلی برای کاهش وزن

اسلیو معده به کسانی که سابقه مستند از برنامه‌های غذایی، ورزشی یا دارویی ناموفق در طولانی مدت دارند، توصیه می شود.

با رعایت این معیارها، اسلیو معده می‌تواند با کاهش وزن قابل توجه و پایدار همراه باشد.

مراحل انجام جراحی اسلیو معده

گاسترکتومی اسلیو معمولا کم تهاجمی بوده و به صورت لاپاراسکوپی انجام می شود. در موارد نادر، ممکن است جراحی باز انجام شود.

بیهوشی و موقعیت دادن به بیمار

این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و برای دسترسی بهتر جراح، بیمار را با بازوهای کشیده به پشت می خوابانند.

قرار دادن پورت

در مرحله اول، پنج برش کوچک (هر کدام 5 تا 12 میلی‌متر) در قسمت بالای شکم ایجاد می‌شود. سپس جراح از طریق یک دوربین کوچک به نام لاپاراسکوپ، ابزارهای جراحی را از طریق این پورت‌ها وارد بدن می کند.

اقدام بعدی تزریق گاز CO2 خواهد بود. تزریق گاز باعث می شود دیواره شکم از اندام های داخلی شکم جدا شده و فضای کافی برای حرکت ابزارها و دید بهتر جراح فراهم شود.

جابجایی معده

رگ‌های خونی در امتداد انحنای بزرگ معده با دقت بسته و با استفاده از دستگاه‌های مخصوص (مانند قیچی‌های اولتراسونیک) جدا می‌شوند.

ناحیه اتصال مری به معده دست نخورده باقی مانده و قسمت بالایی و گنبدی شکل (فوندوس) تقریبا به صورت کامل و انحنای خارجی معده، برش داده شده و جدا می‌شوند. این کار معده را به یک لوله باریک که شبیه آستین است، تبدیل کرده و حجم آن به ١٠٠ تا ١٥٠ میلی متر می رسد.

محل اتصال معده به روده که دریچه پیلور نام دارد، دست نخورده باقی می ماند تا تخلیه طبیعی معده به روده مختل نشود.

فوندوس در معده، مسئول تولید هورمون گرسنگی (گرلین) است. حذف آن، باعث کاهش٥٠-٦٠٪ی اشتها می شود.

کالیبراسیون و منگنه کردن

برای منگنه کردن دقیق معده، یک لوله نرم به نام بوژی، از طریق مری وارد معده می شود.

این لوله جراح را راهنمایی می‌کند تا معده جدید را در اندازه مناسب (تقریباً به قطر بوژی) بسازد.

با استفاده از یک منگنه جراحی، جراح یک ردیف منگنه در کنار بوژی می‌کوبد و معده را به صورت عمودی برش می دهد. سپس قسمت بریده شده معده، از طریق یکی از برش‌های کوچک بیرون کشیده می‌شود.

تقویت خط منگنه

ممکن است نیاز باشد خط منگنه با بخیه‌، مواد نگهدارنده یا چسب‌های بافتی، دوخته و تقویت شود تا از خطرات خونریزی و نشت جلوگیری شود.

تست نشت خط منگنه

خط منگنه، با پر کردن ناحیه با مایع و دمیدن هوا به داخل معده جدید آزمایش می‌شود. تشکیل حباب نشانه نشت خط منگنه می باشد و نیاز به تقویت دارد.

بستن برش ها و ریکاوری

پس از اطمینان از عدم نشتی، تمام ابزارها را برمیدارند و برش‌های کوچک با بخیه‌های قابل جذب یا چسب جراحی، بسته می‌شوند.

تا زمان تثبیت علایم حیاتی و کنترل درد، بیمار در اتاق ریکاوری تحت نظر باقی می ماند.

مزایا انجام جراحی اسلیو معده

1- کاهش وزن قابل توجه و پایدار

پس از اسلیو معده شما در عرض 12 تا 18 ماه به طور

میانگین 50 تا 70 درصد وزن اضافه خود را از دست می دهید.

کاهش تدریجی وزن تا دو سال پس از عمل ادامه دار خواهد بود.

2- بهبود یا فروکش کردن بیماری‌های زمینه ای

شدت بیماری های زمینه ای که با اضافه وزن و پرخوری ارتباط مستقیم دارند، بعد از این عمل بسیار کم می شود، از جمله:

دیابت نوع ۲: میزان فروکش کردن ۶۰ تا ۸۰ درصد در طول سال اول.

فشار خون بالا، آپنه هنگام خواب، دیس‌لیپیدمی: بهبود قابل توجه یا رفع کامل در اکثر بیماران.

3- تغییرات هورمونی

چون در عمل اسلیو، بخش اعظمی از معده برداشته می شود ترشح گرلین 40 تا 50 درصد کاهش می یابد که همین باعث کاهش اشتها می شود.

4- مدت زمان کوتاه جراحی و بستری در بیمارستان

کل فرآیند عمل در مراکز پیشرفته و توسط جراح مجرب، معمولا 60 تا 90 دقیقه زمان می برد. اکثر بیماران در صورت عدم بروز عارضه، 1 الی 2 روز نیز در بیمارستان می‌مانند.

5- عدم نیاز به بای‌پس روده

چون در این روش بای پس روده نداریم، هضم و جذب مواد مغذی به طور طبیعی حفظ می شود. خطرات سوء جذب، سندرم دامپینگ و فتق داخلی نیز کمتر می شود.

6- کاهش عوارض طولانی مدت

در مقایسه با بای پس معده، میزان بروز زخم‌ حاشیه‌ای و کمبودهای تغذیه‌ای در اسلیو معده به نسبت کمتر است.

7- انعطاف‌پذیری جراحی در آینده

در صورت ناکافی بودن کاهش وزن یا افزایش مجدد وزن، می‌توان آن را به بای پس معده یا تعویض دوازدهه تبدیل کرد.

8- کیفیت زندگی بهبود یافته

به دنبال کاهش وزن و بهبود مشکلات سلامتی مرتبط؛ تحرک، عزت نفس و رفاه کلی نیز بهبود می‌یابد.

آمادگی‌های قبل از عمل

1- ارزیابی پزشکی و تغذیه‌ای

ارزیابی جامع وضعیت سلامتی، شامل آزمایش خون (CBC، الکترولیت‌ها، عملکرد کبد و کلیه)، نوار قلب و آزمایش‌های عملکرد ریوی در صورت لزوم.

ارزیابی سطح مواد مغذی (آهن، B12، ویتامین D) و اصلاح کمبودها.

2- غربالگری روانشناختی

اختلالات خوردن، افسردگی، اضطراب یا سایر مشکلات سلامت روان باید قبل از جراحی ارزیابی شود.

همچنین در یک جلسه مشاوره، باید به طور مفصل در مورد انتظارات واقع‌بینانه و شرایط آماده شدن برای تغییر سبک زندگی، صحبت شود.

3- رژیم غذایی قبل از عمل

رژیم غذایی کم‌کالری (800 تا 1200 کیلوکالری در روز) اما پرپروتئین و کم‌کربوهیدرات، به مدت 2 تا 4 هفته قبل از عمل به کاهش اندازه کبد، کاهش چربی های داخل شکمی و بهبود ایمنی جراحی کمک می کند.

4- ترک سیگار

حداقل شش هفته قبل از عمل، سیگار کشیدن را ترک کنید تا بهبودی زخم ها پس از جراحی سریعتر شده و خطر نشت کاهش یابد.

5- فعالیت بدنی

شروع یک برنامه ورزشی ملایم (پیاده‌روی، تمرینات مقاومتی سبک)، آمادگی قلبی عروقی و تون عضلانی را تقویت می کند.

مراقبتهای پس از جراحی اسلیو معده

مراقبت های پس از جراحی به اندازه خود جراحی اسلیو معده مهم هستند. اگر میخواهید از عمل خود بهترین نتیجه را بگیرید، توصیه های زیر را حتما جدی بگیرید.

1- فعالیت سبک روز اول پس از عمل

حداقل ظرف ۶ ساعت پس از عمل، از تخت پایین بیایید و راه بروید تا خطر لخته شدن خون و عوارض متعاقب آن کاهش یابد.

2- پیشرفت رژیم غذایی

هدف از برنامه ی غذایی پس از اسلیو معده، سازگاری معده جدید با غذا و پیشگیری از عوارضی مانند تهوع، استفراغ و … است.

مراحل رژیم غذایی پس از جراحی اسلیو معده، بر اساس راهنمای ASMBS در جدول زیر آمده است:

روزهای ۱ تا ۳ (مایعات شفاف): آب، چای بدون شکر، آبگوشت صاف شده و ژلاتین بدون قند.

هفته‌های اول و دوم (مایعات کامل): شیر کم چرب، شیک پروتئین، ماست کم‌چرب، سوپ‌های رقیق شده.

هر ١٥-٣٠ دقیقه به میزان ٣٠ الی ٦٠ سی سی تکرار شود. میزان مصرف کل مایعات در روز، باید حداکثر ٢ لیتر باشد. مایعات را باید آرام و کم کم بنوشید تا از تحریک معده جلوگیری شود. همچنین از مصرف مایعات گازدار و کافئین دار خودداری کنید.

هفته‌های ۳ تا ۴ (غذاهای پوره شده): پروتئین‌های بدون چربی مخلوط مانند پوره ماهی، پوره مرغ و تخم مرغ پوره شده و سبزیجات نرم.

هر وعده به میزان ٦٠ تا ١٢٠ سی سی غذا بخورید و تعداد وعده ها را به ٤ تا ٦ وعده در روز برسانید.

٣٠ دقیقه قبل و بعد از هر غذا، آب ننوشید تا معده تان پر نشود. از خوردن غذاهای چسبناک مانند برنج و نان پرهیز کنید.

هفته‌های ۵ تا ۶ (جامدات نرم): غذاهای نرم پخته شده، تخم مرغ، میوه‌های کنسرو شده، پنیر کم چرب و … .

هر وعده به میزان ١٢٠ تا ١٨٠ سی سی غذا بخورید و تعداد وعده ها را به ٣ تا ٥ وعده در روز برسانید.

بدن شما باید روزانه به میزان ٦٠ تا ٨٠ گرم پروتئین دریافت کند.

بعد از ۶ تا ۸ هفته (بافت معمولی): وعده‌های غذایی کوچک و مکرر با تمرکز بر پروتئین، سبزیجات غیرنشاسته‌ای و کربوهیدرات‌های پیچیده محدود.

در سه وعده اصلی، حجم غذا باید بین ١٨٠ تا ٢٤٠ سی سی باشد و حتما یک الی دو میان وعده هم داشته باشید.

در یک سال اول باید همچنان رژیم کم کالری (٨٠٠ الی ١٢٠٠ کیلوکالری) و مصرف ٢ لیتر آب در روز رعایت شود.

3- مکمل‌ها

حذف بخش بزرگی از معده، جذب مواد مغذی و ویتامین ها را با مشکل روبرو می کند. بنابراین برای جلوگیری کمبود این مواد ضروری برای بدن، مکمل های زیر به بیماران توصیه می شود:

• مولتی ویتامین روزانه

• سیترات کلسیم (۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی‌گرم) به همراه ویتامین دی (۸۰۰ تا ۱۰۰۰ واحد بین‌المللی).

• ویتامین ب 12(۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میکروگرم) زیرزبانی یا تزریق ماهانه.

• آهن (۴۵ تا ۶۰ میلی‌گرم) در صورت نیاز، به خصوص برای زنان در دوران قاعدگی یا افرادی که سابقه کم‌خونی دارند. برای جذب بیشتر آن گاها ویتامین سی نیز تجویز می شود.

4- دستورالعمل فعالیت پس از عمل

هفته ۱-۲: پیاده‌روی های کوتاه چندین بار در روز؛ عدم جابجایی اجسام بیشتر از ۵ کیلوگرم.

هفته ۳-۴: حرکات کششی ملایم و دوچرخه‌سواری

هفته ۵-۸: پیشرفت تدریجی به سمت تمرینات قدرتی سبک تحت نظارت متخصص.

5- مراقبت از زخم

برش‌های محل پورت را تمیز و خشک نگه دارید. پانسمان‌ها را طبق دستورالعمل تعویض کنید و مراقب علائم عفونت باشید.

6- ویزیت های دوره ای

جراح به صورت دوره ای بیمار را ویزیت می کند که هم پیشرفت و سرعت بهبودی را زیر نظر داشته باشد هم در صورت بروز عوارض، از صدمات بعدی جلوگیری کند. برنامه ویزیت های پس از عمل به صورت زیر است:

• ١-۲ هفته پس از عمل: بررسی محل برش و وضعیت رژیم غذایی.

• ۱ ماه پس از عمل: درخواست آزمایشات خونی جهت بررسی وضعیت تغذیه.

• ۳، ۶ و ۱۲ ماه پس از عمل: ارزیابی وزن، بیماری‌های همراه و بررسی کمبود ها، پس از آن ویزیت‌ها به صورت سالانه خواهد بود.

7- حمایت رفتاری و عاطفی

ملاقات‌های منظم با متخصص تغذیه جهت یادگیری مدیریت وعده های کوچک غذایی و مشاوره با روانشناسان جهت مدیریت استرس، می تواند سازگاری با تغییرات دائمی پس از جراحی را آسان تر کند.

عوارض جانبی جراحی اسلیو معده

دستکاری و تغییرات عمده در آناتومی معده و عوامل دیگر مانند رژیم غذایی، ممکن باعث ایجاد عوارض متعدد در بیماران تحت درمان با اسلیو معده شود. عوارض جانبی را در دو دسته کوتاه مدت و بلند مدت بررسی خواهیم کرد.

عوارض کوتاه‌ مدت

• درد و ناراحتی: که با مسکن‌های خوراکی مدیریت می‌شود؛ در ۴۸ ساعت اول درد به اوج خود می‌رسد.

• تهوع و استفراغ: ممکن است به علت تنگی معده باشد و اغلب با داروهای ضد تهوع و رعایت دقیق رژیم غذایی کنترل می‌شود.

• خستگی: پس از جراحی‌های بزرگ طبیعی است و با افزایش تغذیه و فعالیت بهبود می‌یابد.

• یبوست یا اسهال: که نتیجه تغییرات در رژیم غذایی است و با مصرف مایعات کافی، فیبر و ملین ها مدیریت می‌شود.

• دردهای ناشی از نفخ و درد نوک شانه: که به دلیل CO₂ باقی‌مانده می باشد و در عرض ۱ تا ۲ روز برطرف می‌شود.

• نشت خط منگنه: تب، افزایش ضربان قلب، درد شکم، تنگی نفس یا وجود مایع در تصویربرداری از نشانه های نشت خط منگنه می باشد. در موارد شدید، جراحی مجدد انجام می شود.

• خونریزی: خونریزی از خط منگنه یا دیواره ی شکم با علایم افزایش ضربان قلب، افت فشارخون و کاهش هموگلوبین قابل تشخیص است و گاها نیاز به تزریق خون یا جراحی مجدد دارد.

• عفونت: عفونت محل زخم یا آبسه‌های داخل شکمی ممکن است اتفاق بیافتد که با آنتی‌بیوتیک‌ها و تخلیه آبسه درمان می‌شوند.

• ترومبوز ورید عمقی و آمبولی ریوی: به علت تشکیل لخته در عروق خونی اتفاق می افتد که با کمک دستگاه های فشرده سازی و دادن داروهای ضد انعقادی مناسب قابل پیشگیری است.

عوارض بلند مدت

• تنگی محل برش: تنگی در محل برش‌ها می‌تواند باعث بلع دردناک شود که با اتساع آندوسکوپی درمان می‌شود.

• رفلاکس معده به مری: سوزش سر دل یا سرفه مزمن از نشانه های رفلاکس معده به مری است. رفلاکس های جدید بدون بهبودی، با داروهای مهارکننده‌ پمپ پروتون یا تغییرات رژیم غذایی مدیریت می‌شود. موارد شدید ممکن است نیاز به تبدیل به بای‌پس داشته باشند.

• کمبودهای تغذیه‌ای: کمبودهای تغذیه ای در اسلیو معده نسبت به کمبود تغذیه در بای‌پس، کمتر رایج است اما می‌تواند شامل کمبود آهن، ویتامین B12، ویتامین D و کلسیم باشد.

• افزایش وزن مجدد: در صورت تغییر سبک زندگی، 10-20٪ از وزن از دست رفته ممکن است به مرور زمان بازگردد. رفتاردرمانی یا جراحی ترمیمی می‌تواند کمک کننده باشد.

• سنگ کیسه صفرا: در این حالت کاهش سریع وزن، ترشح کلسترول در صفرا را افزایش داده و منجر به تشکیل سنگ می شود.

• مرگ و میر: بسیار نادر است و احتمال آن کمتر ٠.٢٪ است. مرگ و میر می تواند در نتیجه آمبولی ریه، نشت های شدید و عوارض قلبی-ریوی در بیماران پر خطر اتفاق بیافتد.

هزینه جراحی اسلیو معده

میانگین هزینه اسلیو معده بدون پوشش بیمه، در سال ١٤٠٤ حدود ١١٠ تا ١٤٥ میلیون تومان در بیمارستان های خصوصی تخمین زده می شود.

نتیجه‌گیری

اسلیو معده (گاسترکتومی اسلیو) یک جراحی چاقی رایج و مؤثر است کە با کاهش حجم معده و پایین آوردن سطح گرلین، به بیماران کمک می‌کند تا زودتر احساس سیری کنند، کمتر غذا بخورند و عادات سالم‌تر را حفظ کنند. رویکرد لاپاراسکوپی این عمل، زمان عمل کوتاه‌تر، بهبودی سریع‌تر و عوارض تغذیه‌ای کمتری را در مقایسه با سایر جراحی‌های پیچیده‌تر ارائه می‌دهد. نتایج موفقیت‌آمیز بە آماده‌سازی کامل قبل از عمل، تکنیک دقیق جراحی و تعهد مادام‌العمر به تغییرات رژیم غذایی، مکمل‌ها و پیگیری منظم بستگی دارد. اسلیو معده اگر توسط یک تیم چند رشته‌ای مدیریت شود، می‌تواند به طور چشمگیری مشکلات سلامتی مرتبط با چاقی را بهبود بخشد و کیفیت و رفاه زندگی را بالا ببرد.