جراحی های چاقی در سال های اخیر، طرفداران زیادی پیدا کرده است که از دلایل آن می توان به کاهش وزن شدید در مدت زمانی نسبتا کوتاه، افزایش کیفیت زندگی و بهبود برخی بیماری ها اشاره کرد. یکی از این روش ها، جراحی مینی بای پس معده است که با نام های بای پس معده تک آناستوموزی، OAGB یا بای پس معده امگا نیز شناخته می‌شود. این جراحی روشی کم تهاجمی و موثر برای افرادی است که با چاقی مفرط و بیماری های مربوط به چاقی دست و پنجه نرم می کند. اگر به دنبال اطلاعاتی دقیق و قابل اعتماد درباره این روش لاغری هستید، تا آخر این مقاله با ما همراه باشید.

عمل مینی بای پس معده چیست؟

یک معده طبیعی می‌تواند یک لیتر یا بیشتر غذا را در خود جای دهد. محدود کردن این میزان ظرفیت معده، به لاغری و از دست دادن وزن کمک می کند. در روش مینی بای پس معده، بخشی از معده در امتداد انحنای بزرگ و بیرونی آن برداشته می شود تا یک کیسه کوچک باقی بماند. کیسه جدید ایجاد شده از طریق یک دهانه جراحی به نام آناستوموز، به بخشی از روده کوچک متصل می‌شود. غذا از طریق آناستوموز ایجاد شده، حدود 150 تا 200 سانتی متر از روده را دور زده و در نقطه‌ای دورتر به روده باریک می ریزد. با کاهش حجم معده و حذف بخشی از روده کوچک، مصرف غذا محدود شده و جذب کالری کاهش می‌یابد. سطح هورمون گرسنگی (گرلین) کاهش یافته و بیماران معمولاً به سرعت احساس سیری می‌کنند. همچنین بیماری‌های مرتبط با چاقی مانند دیابت نوع 2، فشار خون بالا و آپنه خواب نیز به مرور بهبود پیدا می کنند.

تفاووت عمل مینی بای پس و بای پس معده

• در بای‌پس سنتی، جراحان معده را تقسیم کرده و یک کیسهٔ ۱۵–۳۰ میلی‌لیتری می‌سازند و دو اتصال روده‌ای ایجاد می‌کنند: اتصال گاسترو ژژونال (معده به ژژنوم) و اتصال ژژونوژژونومی (برای بازسازی پیوستگی روده). این طراحی دو‌برشی، شاخهٔ صفراوی‌–لوزالمعده‌ای را از شاخه ی غذارسان جدا می‌کند. در مقابل، روش مینی بای‌پس، تنها یک اتصال گاستروژژونال دارد و فاقد اتصال ژژونوژژونومی است، بنابراین پیکربندی آن به صورت یک حلقه ساده درمی‌آید. جراحان حدود ۱۵۰–۲۰۰ سانتی‌متر از رودهٔ باریک را دور می‌زنند و آن را به کیسهٔ معده متصل می‌کنند که این امر بازسازی را ساده کرده و معمولاً ۳۰–۶۰ دقیقه زمان عمل را نسبت به بای پس سنتی کاهش می‌دهد.

• چون عمل مینی بای پس، اتصال ژژونوژژونومی را حذف می‌کند، محل بالقوهٔ ایجاد هرنی داخلی که می‌تواند منجر به انسداد روده شود را حذف می‌کند. اما مخالفان این روش، خطر برگشت صفرا به داخل کیسهٔ معده و مری را برجسته می‌کنند، زیرا مایعات صفراوی و غذا از یک شاخه عبور می‌کنند. برای کاهش این خطر، بعضی جراحان دوخت‌های ضد رفلاکس بین شاخهٔ صفراوی و کیسهٔ معده ایجاد کرده یا اقدامات اضافی برای دورسازی جریان صفرا انجام می‌دهند.

• مطالعات تحلیلی نشان می‌دهند که کاهش وزن میانگین هر دو روش مشابه است (حدود ۶۰–۷۵٪ وزن اضافی طی ۱۲ الی ۲۴ ماه)، با این تفاوت که کاهش وزن در عمل مینی بای پس سریعتر از عمل بای پس کلاسیک است. علت آن آناتومی ساده‌تر و حذف میزان بیشتری از روده باریک است. جراحان روش مناسب برای بیمار را بر اساس عواملی مانند آناتومی بیمار، بیماری‌های همراه و تجربهٔ فردی خود انتخاب می‌کنند.

کاندیدای مناسب جراحی مینی بای پس معده

کاندیداهای OAGB تا حد زیادی مشابه سایر روش‌های چاقی هستند:

شاخص توده بدنی (BMI)

• افرادی که دارای شاخص توده بدنی بالای 40 هستند.

• افرادی که شاخص توده بدنی 35 تا 40 دارند و حداقل به یک بیماری مرتبط با چاقی مانند دیابت نوع 2 ، فشار خون بالا، آپنه انسدادی خواب و یا آرتروز شدید مبتلا هستند.

محدوده سنی:

جراحی مینی بای پس، معمولا برای افراد بین 18 تا 65 سال که چاقی شدید دارند انجام می شود. این جراحی، در سن های پایین تر از 18 سال، زمانی انجام می شود که فرد، دارای شاخص توده بدنی بالای 35 و بیماری های تهدید کننده زندگی باشد.

معیارهای دیگر:

• تلاش‌هایی که برای کاهش وزن و تحت نظارت پزشک در مدت بیش از 6 ماه، انجام شده اند، به نتیجه نرسیده باشد.

• افرادی که تصمیم به انجام این عمل دارند، نباید دارای اختلالات روانپزشکی حاد درمان نشده یا سوء مصرف مواد باشند.

نحوه انجام عمل مینی بای پس معده

بیهوشی و موقعیت‌دهی

ابتدا بیمار را در پوزیشن خوابیده به پشت و در حالت ترندلنبرگ معکوس(سر بالاتر از اندام های تحتانی) قرار می دهند. تا دسترسی جراحان به ناحیهٔ بالایی شکم تسهیل شود. سپس بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد.

قرارگیری پورت‌ها

جراحان یک پورت ۱۰ میلی‌متری جهت عبور دوربین لاپاروسکوپ در نزدیکی ناف قرار داده و سپس پورت‌های دیگری در قسمت فوقانی شکم ایجاد می‌کنند تا ابزارهای جداسازی، منگنه‌زن و بخیه‌زن وارد بدن شوند.

ایجاد کیسه معده

جراحان، معده را در امتداد انحنای کوچک آن برش می دهند، سپس یک تیوب راهنما به نام بوژی را از طریق دهان وارد محل می کنند تا قطر کیسه را تنظیم کنند. پس از آن با استفاده از منگنه‌زن خطی، معده را از زیر محل اتصال مری تا وسط معده جدا کرده و کیسه‌ای با حجم حدود ۱۵۰–۲۰۰ میلی‌لیتر ایجاد می‌نمایند.

اندازه‌گیری شاخهٔ ژژونوم

جراحان لیگامان ترایتیز (رباط ترایتیز بافتی است که دوازدهه را به دیافراگم پیوند می دهد) را شناسایی کرده و ۱۵۰–۲۰۰ سانتی‌متر از بخش ابتدایی روده باریک را اندازه می‌گیرند. سپس ناحیه مشخص شده را بدون این‌ که روده تقسیم شود، به سمت کیسهٔ معده هدایت می‌کنند.

اتصال گاستروژژونال

جراحان با قرار دادن روده ی باریک کنار کیسه ی معده، دو برش کوچک در هر دو ساختار ایجاد کرده و با منگنه‌زن خطی، اتصال روده به معده را برقرار می‌کنند. سپس محل برش مشترک را با بخیه می‌بندند تا مهر و موم کاملی ایجاد شود.

آزمون نشت و تقویت

رنگ متیلن بلو یا هوا از طریق تیوب دهانی به کیسه تزریق می‌شود تا وجود نشت بررسی گردد. جراحان خطوط منگنه را تقویت کرده و برش روده بند بین کیسه و حلقهٔ روده را می‌بندند تا از هرنی داخلی جلوگیری کنند.

بستن برش ها

پس از اطمینان از عدم خونریزی، ابزارها خارج، گاز داخل شکم تخلیه و برش‌های پورت با بخیه یا چسب جراحی بسته می‌شوند.

مزایا جراحی مینی بای پس

کاهش وزن قابل توجه

بیماران عموماً ۶۰–۷۵٪ از وزن اضافی خود را طی ۱۲ الی ۲۴ ماه از دست می‌دهند که از روش‌های صرفاً محدودکننده مانند باندینگ معده بهتر است.

میزان بالای بهبودی دیابت

به دلیل تغییرات هورمونی و جذب کمتر مواد غذایی، بهبودی در دیابت نوع 2 را تا 80 درصد خواهیم داشت.

بهبود عوامل خطر قلبی عروقی

به دلیل کاهش حجم معده و دور زدن قسمتی از دستگاه گوارش، افراد زودتر احساس سیری می کنند و جذب مواد نیز کاهش می یابد. همین عوامل باعث کاهش قابل توجه فشار خون، کلسترول LDL، تری گلیسیرید و التهاب سیستمیک می شوند.

بهبود آپنه خواب

کاهش وزن، اغلب آپنه انسدادی خواب را بهبود بخشیده و کیفیت خواب و عملکرد روزانه را افزایش می‌دهد.

افزایش کیفیت زندگی

اکثر بیماران پس از عمل گزارش می‌دهند که انرژی و تحرک بیشتری داشته اند و عزت نفس‌شان افزایش یافته است که به تثبیت تغییرات سبک زندگی کمک می‌کند.

زمان عمل کوتاه‌تر

زمان عمل بین ۶۰–۹۰ دقیقه طول می‌کشد. این زمان نسبت به بای پس سنتی که ۱۲۰–۱۸۰ دقیقهٔ است، به‌طور قابل‌توجهی کمتر می باشد.

به طور کلی، مینی بای‌پس معده، باعث کاهش وزن و بهبود متابولیسم بدن می شود که آن را به گزینه‌ای جذاب برای بسیاری از بیماران تبدیل کرده است.

آمادگی‌های قبل از عمل مینی بای پس

آمادگی کامل قبل از عمل، خطرات بعد از عمل را به حداقل می‌رساند و نتایج را بهینه می‌کند:

ارزیابی های پزشکی

• فرد توسط جراح ویزیت می شود و در آن سوابق پزشکی، وزن فعلی و دلایل انجام عمل توسط جراح بررسی می شود.

• عملکرد قلب و ریه ها، فشار و قند خون بیمار ارزیابی می شود.

• انگیزه، انتظارات و توانایی بیمار در همکاری و سازش با تغییرات توسط روانشناس بررسی می شود.

• مشاوره تغذیه جهت کم کردن کالری دریافتی و آماده سازی برای عمل انجام می شود.

آزمایشات و تصویربرداری

آزمایش‌های پایه:

1. چک CBC (شمارش کامل سلول های خونی)

2. چک قند ناشتا و HbA1c

3. بررسی سطح الکترولیت‌ها (سدیم، پتاسیم، کلر و ...)

4. بررسی کارکرد کلیه (Cr, BUN) و کبد (AST, ALT, ALP, بیلی‌روبین)

5. چک آزمایش های انعقادی (PT, PTT, INR)

تصویربرداری:

1. سونوگرافی شکم (برای بررسی سنگ کیسه صفرا و ...)

2. سی‌تی‌اسکن شکم یا ریه در صورت نیاز

کاهش وزن

برای کاهش چربی دور کبد و شکم و همچنین دسترسی بهتر به معده و روده، ۷ تا ۱۴ روز قبل از عمل رژیم غذایی کم کالری دریافت کنید.

کنترل و قطع داروها

داروهای ضد انعقاد مانند وارفارین و آسپرین، باید یک هفته قبل از عمل قطع شوند.

با هماهنگی پزشک، دوز داروهای دیابت مانند انسولین، باید کاهش یابد و یا در روز عمل متوقف شود.

ترک سیگار و الکل

برای بهبود سریع تر زخم و کاهش نشت، سیگار کشیدن را حداقل از ۶ هفته قبل از عمل متوقف کنید.

برای کاهش فشار به کبد، مصرف الکل را محدود یا از آن اجتناب کنید.

رضایت آگاهانه

جزئیات عمل، مزایا، خطرات و تعهدات مادام العمر را با جراح مرور کنید؛ فرم‌های رضایت‌نامه را امضا کنید.

مراقبت های پس از عمل مینی بای پس

یک برنامه‌ی منظم پس از عمل، بهبودی و موفقیت طولانی‌مدت را تضمین می‌کند. مهمترین این مراقبت ها را در ادامه با هم می خوانیم:

مراقبت‌های بیمارستانی (روز اول و دوم)

1. پایش علائم حیاتی: ضربان قلب، فشار خون، اکسیژن و میزان ادرار کنترل می شود.

2. مدیریت درد: دادن مخدرهای تزریقی برای کاهش درد بیمار.

3. پیشگیری از ترومبوز ورید عمقی (DVT): پوشیدن جوراب واریس، راه رفتن زودهنگام و داروهای ضدانعقاد با دوز پایین، از لخته بستن خون در اندام های تحتانی جلوگیری می کند.

4. رژیم غذایی: پس از عمل، مایعات شفاف داده می شود. سپس به مرور و تا روز دوم به مایعات کامل ارتقا می یابد.

رژیم غذایی پس از عمل

1. هفته‌های ۱ تا ۲ (مایعات کامل): شیک پروتئین، شیر بدون چربی، سوپ‌های رقیق، ژلاتین بدون قند.

2. هفته‌های ۳ تا ۴ (غذاهای پوره شده): گوشت‌های مخلوط، سبزیجات نرم.

3. هفته‌های ۵ تا ۶ (مواد جامد نرم): تخم‌مرغ همزده، گوشت‌های نرم، میوه‌های کنسرو شده.

4. هفته ی ۶ به بعد (غذا با بافت‌های معمولی): وعده‌های غذایی کوچک حاوی پروتئین، سبزیجات و نشاسته محدود

آبرسانی

در روز حدود ۱.۵ الی ۲ لیتر آب مصرف کنید. از مصرف نوشیدنی‌های گازدار خودداری کنید.

مصرف مکمل ها

با توجه به دستور جراح روزانه ٢ عدد مولتی ویتامین مصرف کنید. به علاوه چون قسمتی از معدە برداشتە میشود، حتما ویتامین B١٢، ویتامین D و آهن مصرف شود.

دستورالعمل‌های فعالیت

1. روز اول: هر ٢ تا ٤ ساعت یکبار پیادە روی کوتاە داشتە باشید.

2. هفته‌های ۱-۲: از بلند کردن اجسام بالای ٥ کیلوگرم خودداری کنید و در طول روز پیادە روی های ٥ تا ١٠ دقیقە ای انجام دهید.

3. هفته‌های ۳-۴: سرعت پیادە روی خود را افزایش دهید و در صورت امکان از دوچرخە ثابت استفادە کنید.

4. هفته‌های ۶-۸: بە تدریج تمرینات قدرتی خود را شروع کنید.

مراقبت از زخم

• محل ورود پورت و برش‌ها را تمیز و خشک نگه دارید؛

• دستورالعمل‌های تعویض پانسمان را طبق دستور پزشک خود دنبال کنید؛

• مراقب قرمزی یا ترشحات محل زخم باشید.

ویزیت های دورە ای

• ۲ هفته: برش ها از نظر ترشح و عفونت بررسی می شود.

• ۱ ماه: آزمایش‌های تغذیه‌ای و تغییرات وزن بیمار بررسی می شود.

• ۳، ۶، ۱۲ ماه: آزمایش های تغذیە ای بررسی شدە و تغییرات وزنی ثبت می شود.

عوارض جانبی جراحی مینی بای پس

اگرچه در اکثر بیماران عمل مینی بای پس معدە ایمن است و عوارض شدیدی ندارد، با این حال بیماران باید از عوارض احتمالی آن آگاه باشند:

تهوع/استفراغ زودرس:

با داروهای ضد تهوع و آرام‌بخش کنترل می‌شود.

سندرم دامپینگ:

بە تعریق، تپش قلب، گرفتگی عضلات، اسهال پس از غذاهای شیرین گفتە می شود و با اجتناب از قندهای ساده و وعده‌های غذایی کم و آرام‌بخش ها قابل پیشگیری است.

نشت آناستوموز (0.5 تا 2 درصد):

با افزایش ضربان قلب، تب، درد شکم بروز می‌کند. این عارضه از طریق سی‌تی‌اسکن با کنتراست تشخیص داده شده و با آنتی‌بیوتیک، استنت یا عمل جراحی مجدد درمان می‌شود.

خونریزی:

زودرس (ظرف 48 ساعت) یا دیررس؛ ممکن است نیاز به تزریق خون یا جراحی داشته باشد.

تنگی:

باریک شدن محل اتصال کیسه به روده باعث اختلال در حرکت مواد می‌شود که با روش اتساع آندوسکوپی درمان می‌شود.

زخم‌های حاشیه‌ای:

در صورت وجود این زخم ها، درد یا خونریزی در محل اتصال معدە بە رودە مشاهدە می شود و با مهارکننده‌های پمپ پروتون کنترل می‌شود.

کمبودهای تغذیه‌ای:

احتمال کمبود آهن، ویتامین B₁₂، کلسیم، ویتامین D، ویتامین‌های محلول در چربی وجود دارد که با مصرف مکمل‌های مناسب درمان می شود.

بازگشت وزن:

در صورت عدم پایبندی به سبک زندگی جدید، 10 تا 20 درصد وزن از دست رفته، می‌تواند بازگردد.

هزینه عمل مینی بای پس

هزینه‌ عمل مینی بای پس معده در سال ١٤٠٤، بر اساس منطقه، مرکز درمانی، تجهیزات استفادە شدە و تجربە پزشک متفاوت است و حدودا بین ٣٠ تا ٥٠ میلیون تومان می باشد.

شرایط و میزان پوشش بیمه

بیمه‌های پایه (مثلاً تأمین اجتماعی)

در صورت BMI ≥ 40 یا BMI 35–39 همراه با دیابت یا فشارخون، تا ۳۰٪ از هزینه های بیمارستان دولتی را می‌پردازند.

اگر BMI زیر 35 باشد و بیماری های مرتبط با چاقی نداشته باشید، تحت پوشش بیمه پایه قرار نمی‌گیرید و کل هزینه آزاد محاسبه می‌شود.

بیمه‌های تکمیلی

در صورت داشتن بیمه تکمیلی با پوشش جراحی چاقی، می‌توانید بخش عمده یا کل هزینه های عمل را دریافت کنید. البته معمولاً ابتدا ۵۰–۶۰٪ هزینه پرداخت می شود و سپس با ارائه مدارک جراحی، مابقی هزینه توسط بیمه بازپرداخت می شود.

نتیجه‌گیری

مینی بای‌پس معده به‌عنوان روشی کم‌خطر، سریع و اثربخش در کاهش وزن و بهبود بیماری‌های زمینە ای مرتبط با چاقی مطرح است. این تکنیک با حذف قسمتی از معده، علاوه بر محدودیت حجمی غذا، تأثیرات متابولیک قابل‌توجهی در کنترل دیابت نوع ٢ دارد. نسبت به بای‌پس کلاسیک، زمان عمل کوتاه‌تر، پیچیدگی فنی کمتر، و دوره‌ی نقاهت سریع‌تر دارد. البته موفقیت نهایی عمل نیازمند ارزیابی دقیق پیش از عمل، آمادگی کامل بیمار (از نظر تغذیه، ترک سیگار و کنترل داروها) و پیگیری های مستمر پس از عمل (مانند رعایت رژیم غذایی، فعالیت بدنی، پایش عوارض و مکمل‌های درمانی) است. با انتخاب صحیح بیماران و رعایت پروتکل‌های جراحی و پسا جراحی، مینی بای‌پس معده می‌تواند راهکاری مؤثر و پایدار برای دستیابی به وزن ایده‌آل و ارتقای کیفیت زندگی باشد.